In een sportwedstrijd gebeurt van alles.
Spelers serveren, gooien, rennen, slaan, duiken, sprinten en scoren, als het even meezit, een punt. Niet alleen het publiek kijkt vol verwachting naar de acties van de sporters. Zo ook scouts, de coaches en het hele team achter een sporter of sportploeg. Elke spelersactie wordt dan ook minutieus gedocumenteerd. Maar: wat kun je vervolgens met al die informatie? Het is voor het menselijk brein onmogelijk om in duizenden waarnemingen correlaties te ontdekken. Precies deze vraag stelde de Nederlandse Volleybalbond aan ilionx. En laten we daar nu nét het juiste antwoord op hebben: sport analytics. Jasper Diefenbach, ex-profvolleyballer en Data Analytics consultant bij ilionx en Joop Alberda, technisch directeur bij de Nederlandse Volleybalbond, vertellen over ilionx’ aanpak op dit gebied.
Op zoek naar continue verbetering
Al sinds de jaren ’80 analyseert de sportwereld sportacties. Met de komst van machine learning en AI krijgt dit een nieuwe dimensie. Joop vertelt: “Om de sport beter te maken zijn we als bond constant op zoek naar nieuwe gegevens die verscholen zitten in data. Zeker voor een rebound sport, een sport met veel repetities, is dit heel interessant. Je keert immers altijd terug naar een standaard situatie. Volleybal is zo’n sport. Samen met ilionx zijn we in 2018 begonnen met de uitrol van het sport analytics programma. We willen weten hoe en of we het spel op een andere manier kunnen spelen.” Jasper: “Iedereen probeert te innoveren, maar de meeste teams en bonden zijn afhankelijk van een oud systeem dat hele beperkte functionaliteiten heeft. Dat kon anders, vonden wij.”
Doorgronden van spelers en coaches
Jasper en zijn collega’s zijn begonnen met het maken van een database waar alle documentatie over zo’n 500 wedstrijden werd ingeladen. Deze zogenaamde scoutfileverhalen laten onder andere zien welke teams er speelden, welke spelers er in het veld stonden, de puntenstand en hoe deze punten gemaakt werden. Jasper: “Op deze manier konden we allereerst structuur bieden in de data. Daarna konden we naar specifieke vragen kijken die vanuit de Nevobo werden gesteld.” Joop vult aan: “Waar we naar op zoek zijn is patroonherkenning: welke patronen zien onze spelers ontstaan bij de tegenpartij? Hoe valt een tegenstander aan, wat doen ze na de aanval en hoe kun je als speler dit patroon herkennen? Scouts houden deze informatie per wedstrijd al bij. Nu kan dit ook daadwerkelijk meegenomen worden in data analyses. Wat we ook interessant vinden is het analyseren van coaches. Als je heel veel wedstrijden van een coach analyseert, komt je uiteindelijk achter de footprint van die coach. Je ziet een bepaalde focus of een herkenbare school. Als die coach vervolgens de overstap naar een ander team maakt, kun je verwachten dat het team waarschijnlijk op die manier gaat spelen. Oftewel, voor het ‘kraken’ van de geest van een coach is data analytics essentieel.”
Data in beweging
Het sport analytics team kan nu al voorzichtig haar eerste conclusies trekken. Jasper: “We delen onze eerste bevindingen al met de scouts en analisten van de Nevobo. We bouwen nu ook dashboards van speelsters, waarbij we per speelster data in kaart brengen. Zo kunnen trainingen aangepast worden op onze informatie. In wedstrijden kunnen ook al bepaalde keuzes gemaakt worden op basis van data. Omdat scouts al tijdens de wedstrijden data verwerken, kan dit ook realtime effect hebben.”
Joop vertelt: “Volleybalteams spelen vaak veel wedstrijden kort na elkaar. Het voordeel van machine learning is dat er dag en nacht analyses opgeleverd kunnen worden. Als het team bijvoorbeeld in Japan speelt, kan het analytics team in Nederland doorwerken. Op deze manier kunnen er snel analyses worden opgeleverd voor de wedstrijd die de volgende dag gepland staat. Ik als technisch directeur en ook de coaches zijn hier heel direct in: we stellen een vraag en hebben het liefst gisteren nog het antwoord.”
Volleybal 2.0
Alles wordt in principe gemeten: ook wat de spelers doen die de bal niet in handen hebben. Dit biedt nog interessante kansen voor de toekomst. Joop: “De vervolgstap ligt bij de afspeelpunten. Deze analyseren we eigenlijk niet. Juist dat is interessant: wat doen die andere vijf spelers die de bal niet hebben? In plaats van de beweging, zoeken we de stilte op. We maken hier een verdiepingsslag in het (vooralsnog) onbekende. Je kunt hierbij ook kijken naar undervalued players: wie komen op een andere manier beter tot hun recht of doen het eigenlijk heel goed? We weten ook dat een antwoord weer tal van nieuwe vragen gaat oproepen. Het is een zoektocht zonder bekende afloop, wat ook verrijkend is voor ons intern. We vinden het spelletje volleybal eigenlijk opnieuw uit.” Lachend: “ilionx moet nog wel enige tijd aan de Nevobo verbonden blijven om dit alles te bewerkstelligen!”
